Verbod op neonics ramp voor bieten

De Europese Commissie is vrijdag een stap dichterbij gekomen bij een quasi totaalverbod op drie neonicotinoïden: clothianidine, imidaclopride en thiamethoxam. Dit zijn neurotoxische stoffen die het zenuwstelsel van insecten aantasten. Efsa stelt dat alle toepassingen in open lucht ofwel een risico kunnen zijn voor honingbijen, hommels of wilde bijen of dat er onvoldoende informatie is om deze risico’s uit te sluiten. Vandaar het voorstel tot een verbod. “Voor de Belgische markt wil dat zeggen dat er 26 producten zullen verdwijnen of waarvan het product-etiket sterk zal worden aangepast”, klinkt het bij Phytofar.

16 lidstaten voor

De lidstaten gaven vrijdag met gekwalificeerde meerderheid (minstens 16 van de 28 lidstaten, die zeker 65 procent van de bevolking vertegenwoordigen) groen licht. Ons land onthield zich: België was voorstander van een overgangsperiode voor onder meer de bietenteelt.

Ook Finland, Polen, Slovakije, Bulgarije, Kroatië, Letland en Litouwen stemden niet. Frankrijk, Duitsland, Spanje, Italië, Groot-Brittanië, Nederland, Oostenrijk, Zweden, Griekenland, Portugal, Ierland, Slovenië, Estland, Cyprus en Malta spraken zich uit voor het verbod, terwijl enkel Roemenië, Tsjechië, Hongarije en Denemarken tegen waren.

Enkel afgesloten serres

Eurocommissaris voor Gezondheid en Voedselveiligheid Vytenis Andriukaitis kondigde vrijdag aan dat de stoffen enkel nog in afgesloten serres mogen worden gebruikt. De drie neonicotinoïden liggen al sinds 2013 onder vuur, nadat de Europese voedselautoriteit Efsa ze een negatieve evaluatie had gegeven.“Er was dus al een eerste ban van neonicotinoïden, behalve op serres, suikerbieten en cichorei”, klinkt het bij Phytofar.

In 2015 was de Efsa nog kritischer: de stoffen waren niet alleen gevaarlijk voor honingbijen, maar ook voor de wilde varianten. De Commissie volgde het Efsa-advies en stelde voor om de pesticiden te verbieden. "Bijen zijn altijd van cruciaal belang geweest voor mij, omdat het hier om biodiversiteit, voedselveiligheid en milieu gaat", zei Andriukaitis. Bij Phytofar begrijpen ze het niet.

Verbod gebaseerd op draft

Efsa baseerde het verbod op basis van het EU Bee guidance document. Wat een van de voornaamste struikelblokken is voor Agrofront en Phytofar, want het document is niet eens definitief goedgekeurd door de lidstaten. “De cijfers die in het document worden gebruikt zijn niet volgens de realiteit en zijn soms te strikt. Zo wordt er gesteld dat als 7 % of meer van de bijenkast fluctueert, er een probleem is. En dit terwijl er op natuurlijke wijze al een fluctuatie van 10 % kan zijn. Ten tweede is het zo dat bestuivers naar bloemen gaan. Bij bieten zijn er geen bloemen, dus eigenlijk is er niet eens een probleem.” Er wordt verwonderd gereageerd, want er is ook geen onderzoek uitgevoerd naar wat de impact van die beslissing kan zijn.

Bieten in de problemen

“ Dit is een zwarte dag voor de Belgische bietentelers”, reageerde Peter Haegeman van de Confederatie van Belgische Bietenplanters (CBB) vrijdag. “Dat België zich onthouden heeft is een magere troost, al zijn we blij dat minister Ducarme toch consequent blijft.”

“Voor ons zijn neonics in de zaadcoating van bieten en cichorei het beste middel, zowel door de hoge mate van bescherming tegen bijvoorbeeld vergelingsziekte als op het vlak van duurzaamheid en milieuvriendelijkheid”, legt hij uit. “Als de vergelingsziekte uitbreekt, kan het meer dan de helft van de bieten- en cichoreiaanplant vernietigen. Dit opbrengstverlies zou bovenop de al moeilijke marktomstandigheden komen, nu de Europese quota en minimumprijzen eind september 2017 verdwenen zijn.” Bovendien stelt het CBB dat momenteel de beschikbare studies de risico’s voor bijen en andere bestuivers niet duidelijk bewijzen.

De bietenteelt bestrijkt 10 % van de gecultiveerde grond in ons land en stelt 8.000 mensen te werk. “De sectoren suikerbieten en cichorei zouden in ons land een onmiddellijk verbod niet overleven”, aldus Ducarme. Daarnaast zou het verbod het voortbestaan van de suikerfabrieken hypothekeren, de voederbietenteelt in gevaar brengen, maar ook de projecten voor de productie van biogas uit bieten komt dan wankel te staan.

Terug naar bladbespuitingen?

Het alternatief, bladbespuitingen met andere insecticiden, brengt meer blootstelling voor de teler, het milieu, bestuivers en andere nuttigen met zich mee. “Ook naar resistenties toe is het negatief, want er gaat een kleiner middelenpakket zijn om te kunnen bestrijden. Afwisselen van werkingswijzen is belangrijk”, klinkt het bij Phytofar.

CBB, maar ook Agrofront, vinden dat ook dat neonicotinoïden ook een plaats verdienen in een duurzame gewasbescherming. “De zaaizaadomhulling maakt het mogelijk om op een efficiënte manier bepaalde insectenplagen te bestrijden. Men past namelijk een beperkte hoeveelheid actieve stof heel gericht toe.”

Ducarme vraagt overgangsperiode

Daar is ook minister van Landbouw Denis Ducarme (MR) het mee eens. Hij onthield zich omdat hij wil dat er voor de teelt van bieten en cichorei een overgangsperiode komt. Een afbouw blijft voor hem nodig, want hij blijft streven naar een vermindering van het gebruik van pesticiden, wat blijkt uit het Federaal Reductieplan voor Pesticiden 2018-2022. Er moeten wel eerst milieuvriendelijke alternatieven gevonden worden, vindt hij. “Alternatieven zoals pyrethroïden, deltamethrin, lambda-cyhalothrine of pirimicarb zijn inderdaad schadelijker voor bestuivende insecten dan in vergelijking met neonicotinoïden”.

België "bestudeert de mogelijke uitzonderingsmaatregelen en wil een dossier indienen bij de Europese Commissie", zei Ducarme vrijdag na afloop van de federale ministerraad. Volgens Ducarme zal ons land van alle lidstaten de grootste impact van de maatregel voelen. Agrofront en CBB sporen de fyto-industrie ook aan om snel werk te maken van alternatieven om de teelt van bieten en cichorei te behouden en vragen ook de overhied om het onderzoek en de ontwikkeling zou ondersteunen. “Maar we vrezen dat het vinden van nieuwe middelen niet voor direct zal zijn. Ook die middelen moeten grondig worden getest. De volgende jaren zien we jammer genoeg nog geen oplossing.”

DC en MV