Composteren van A tot Z, deel 2

In de praktijk is composteren natuurlijk niet altijd een zwart-wit verhaal zoals we zouden kunnen besluiten uit dit lijstje. Of iets al dan niet (vlot) composteerbaar is hangt ondermeer af van de hoeveelheid, van de plaats waar wordt gecomposteerd, de periode waarin men composteert, het composteersysteem, de samenstelling van de rest van de composthoop, enz. Hieronder alvast de theorie.

Hooi en stro

Hooi en stro en bij uitbreiding de droge resten van allerlei soorten kruidachtige planten zijn perfect composteerbaar als ze maar voldoende bevochtigd worden. Stro wordt trouwens, gemengd met dierlijke uitwerpselen, als mest sinds mensenheugenis gebruikt om de grond aan te rijken met organisch materiaal. Mest ondergaat een composteringsproces onder de grond maar stro en hooi kunnen ook perfect gecomposteerd op de compostplaats op voorwaarde dat er voldoende vocht aanwezig is en dat voldoende groen materiaal wordt toegevoegd.

Houtas

Houtas is feitelijk al ‘verteerd’ door het vuur en bevat daardoor geen organisch materiaal meer. Wat overblijft zijn zouten, kalk, magnesium en kalium. Dit zijn op zich allemaal nuttige stoffen voor de tuin die we beter rechtstreeks kunnen toepassen, op voorwaarde dat de as afkomstig is van zuiver en voldoende droog brandhout dat op voldoende hoge temperatuur is verbrand. Gebruik houtas steeds met mate en hou er rekening mee dat houtas, net als tuinkalk, een ontzurende werking heeft. Met mate toegepast kan houtas ook gebruikt worden als extra bemesting voor het gazon. Strooi bij voorkeur vóór een regenbui, dan vliegt de as niet weg en is het gazon weer netjes na de regen. Steenkoolas is omwille van het hoge zwavel- en ijzergehalte absoluut ongeschikt om te composteren of om rechtstreeks te verwerken in de tuin.

Koffiegruis, cichorei, theeblaadjes…

Koffiegruis, cichorei, theeblaadjes… hebben een gunstige invloed op het composteringsproces. Op de composthoop zijn de genoemde materialen, dankzij hun hoog gehalte aan sporenelementen, antioxidanten, alkaloïden, cafeïne, theïne, looizuur, vitamines, eiwitten, enzymen en organische zuren zeer nuttig. Bovendien hebben ze over het algemeen een hoog vochtgehalte en zijn ze arm aan structuur, waardoor ze vlot verteren. Ook de papieren koffiefilters, zakjes van koffiepads en biologisch afbreekbare theezakjes mogen in de regel mee gecomposteerd worden.

Mest van planteneters

Mest van planteneters, zowel vloeibare als vaste, van o.a. koeien, paarden, ezels, schapen, geiten, herten, varkens, konijnen, cavia, hamster... is in de praktijk vaak vermengd met hooi, stro of houtkrullen en is vrij vochtig of in elk geval makkelijk te bevochtigen en is goed composteerbaar. Pure uitwerpselen (vb. verse koeienvlaaien, kippenmest…) worden het best gemengd met bruine, meer structuurrijke materialen. Het composteren van mest geniet zelfs de voorkeur boven het gebruik van verse mest, omdat tijdens een goed composteringsproces de onkruidzaden vernietigd worden, de uitspoeling van de stikstof wordt vermeden en compost gemakkelijker uit te spreiden is op het perceel dan plakkerige mest.

Mest van vleeseters

Mest van vleeseters is vrij vochtig, rijk aan stikstof en structuurarm en is dus per definitie composteerbaar. Uitwerpselen van honden, katten en o.a. mensen laten zich echter minder goed mengen met andere organische materialen, veroorzaken dikwijls geurhinder, trekken ongedierte aan en kunnen resten van medicatie bevatten. Bovendien bestaat het risico dat bepaalde ziektekiemen het composteringsproces overleven. Om al die redenen wordt het composteren van dergelijke uitwerpselen door particuliere composteerders afgeraden. Wie het toch wil doen, kan de compost beter gebruiken in de siertuin en niet in de moestuin om problemen met verspreiding van ziektes te vermijden.

Noten en doppen, zaden en granen

Noten en doppen, zaden en granen, fruitpitten en -stenen: deze uitgebreide groep omvat alle soorten doppen van noten en hun vaak olierijke inhoud, de kernen van steen – en pitvruchten (kers, abrikoos, olijven, pruim…) en droge zaden. Doppen van noten zijn prima bruine materialen. De meeste pitten, noten en zaden van granen verteren zonder problemen in de composthoop. Andere vinden in het composterende materiaal de geschikte omstandigheden om te ontkiemen. De jonge kiemplantjes vallen echter al snel ten prooi aan schimmels en verteren zonder probleem. Nog andere zaden verteren moeilijk en bewaren soms hun kiemkracht tot ze met de compost op de bodem belanden. Om dit te vermijden kan men ze wat dieper in het composterend materiaal ingraven waar de temperatuur oploopt tot 50 à 60 °C, waardoor ze gegarandeerd hun kiemkracht verliezen.

Papier, karton, keukenpapier

Papier, karton, keukenpapier… zijn per definitie composteerbaar. Papier en karton worden vervaardigd uit houtvezels en bevatten voornamelijk cellulose en lignine die makkelijk omzetbaar zijn in humus. Keukenrolpapier is dun, heeft weinig structuur, neemt gemakkelijk vocht op en is dus perfect te composteren. Papier en karton zijn vaak bedrukt met gekleurde inkt of bewerkt met speciale procedés om ze glanzend en hard te maken. Dergelijk materiaal kan giftig zijn voor de composterende micro-organismen en uiteindelijk schadelijk zijn voor de kwaliteit van de compost. De beste manier om papier en karton te recycleren is ze meegeven met de selectieve omhaling. Kleine hoeveelheden bv. de krant waarop de aardappels geschild zijn of papier en karton dat bevuild is met etensresten kunnen wel probleemloos op de composthoop.

Pesticiden, herbiciden, fungiciden toegepast op planten

Of de behandelde planten composteerbaar zijn, hangt af van het gebruikte product. Sommige middelen, zeker oudere middelen, zijn vrij persistent. Andere breken integraal af tot kleinere moleculen zodra ze in aanraking komen met de bodem of vocht. Voorzichtigheid is in elk geval geboden en nog beter is het om geen biociden te gebruiken op planten die men nadien wenst te composteren. Hou in elk geval rekening met de technische gegevens (afbraaktijd, restproducten) van de producten die toegepast worden.

Stof uit stofzuigerzakken

Stof uit stofzuigerzakken is een mengeling van allerlei organische en anorganische materialen. De organische stofdeeltjes zijn composteerbaar, de anorganische echter niet. Bovendien verstoren deze kleine anorganische stofdeeltjes het spijsverteringstelsel van grotere composterende organismen en hebben ze een negatieve impact op de bodemkwaliteit wanneer ze via de compost op het veld en in de tuin terecht zouden komen. Stof uit stofzuigerzakken dient dus te worden meegegeven met het restafval.

Geert Brantegem