Wanneer een proces-verbaal wordt opgemaakt voor een inbreuk op de milieuwetgeving of de regelgeving inzake stedenbouw, kan dit aanleiding geven tot twee verschillende vervolgtrajecten. Enerzijds kan men via de klassieke strafrechtelijke weg een sanctie nastreven, maar anderzijds kan ook via een administratieve weg, de zogenaamde bestuurlijke handhaving, een boete worden opgelegd.
Strafrechtelijke handhaving
De eerste mogelijkheid van handhaving is dus de klassieke strafrechtelijke weg. Dit betekent dat een proces-verbaal van een milieu-inbreuk of inbreuk op vlak van ruimtelijke ordening naar het parket van de Procureur des Konings gaat en dat deze beslist om de overtreder te vervolgen. Nadat de Procureur des Konings een onderzoek heeft gevoerd, kan hij de vermoedelijke overtreder een minnelijke schikking aanbieden of hem dagvaarden voor de correctionele rechtbank. De correctionele rechtbank beslist in dat laatste geval over schuld of onschuld en welke straf moet worden opgelegd. De sanctie kan in geval van strafrechtelijke vervolging een gevangenisstraf, een geldboete of beiden zijn. Bovendien kan de strafrechter ook een exploitatieverbod opleggen als beschermingsmaatregel als de Procureur des Konings dit vordert.
Bestuurlijke handhaving
Wanneer de Procureur des Konings bij ontvangst van een proces-verbaal beslist om niet zelf te vervolgen, wordt het dossier doorgestuurd aan de afdeling Handhaving voor een zogenaamde bestuurlijke handhaving. Dit betekent dat de administratie zelf een geldboete zal opleggen. De vermoedelijke overtreder krijgt wel de kans om zijn argumenten schriftelijk in te dienen in de vorm van een verweerschrift en bovendien kan hij vragen om te worden gehoord. Vervolgens beslist de afdeling Handhaving of er een administratieve geldboete moet worden opgelegd en in voorkomend geval hoe hoog die boete is.
Handhavingscollege
Het systeem van de bestuurlijke beboeting kent wel nog een rechterlijke controle door het Handhavingscollege. Dit Handhavingscollege controleert of de administratie wel een wettelijke beslissing heeft genomen. Het Handhavingscollege kan daarbij ofwel een beslissing van de administratie vernietigen of zelfs het bedrag van de geldboete wijzigen.
Een beroep bij het Handhavingscollege moet worden ingediend binnen de 30 dagen na de ontvangst van de brief waarbij de geldboete wordt opgelegd. Dit beroep schorst de beslissing die wordt aangevochten, zodat de boete in de tussentijd niet moet worden betaald.
Nieuw voor bouwmisdrijven
Sinds 1 maart 2018 is ook de handhaving in het kader van de ruimtelijke ordening in werking getreden. Hierbij worden twee soorten overtredingen op de regelgeving in stedenbouw onderscheiden. Enerzijds zijn er de misdrijven, de zware overtredingen, en anderzijds is er ook een categorie van inbreuken, de lichtere overtredingen. Deze laatste categorie van de stedenbouwkundige inbreuken wordt exclusief via de bestuurlijke handhaving afgehandeld. Hiervoor kan men dus niet meer gedagvaard worden voor de correctionele rechtbanken. De bestuurlijke geldboetes kunnen wel oplopen tot maximaal €400.000. Het bedrag van de bestuurlijke geldboete wordt afgestemd op de ernst van het stedenbouwkundig misdrijf, de frequentie van de inbreuken en de omstandigheden waarin de overtreder de inbreuken heeft gepleegd of beëindigd. Ook hier blijft na een bestuurlijke beboeting door de administratie een mogelijkheid om naar het Handhavingscollege te gaan ter betwisting van de opgelegde boete.
Nieuwe vormen van handhaving
Ook een verplicht herstel in de oorspronkelijke toestand is een vorm van handhaving van de regels inzake milieu en stedenbouw. Dergelijke herstelmaatregelen kunnen nu ook door de adminsitratie worden opgelegd. Bij deze bestuurlijke herstelmaatregelen wordt nu ook gesproken over “bestuursdwang” en “last onder dwangsom”. Bij bestuursdwang wordt voorzien in de mogelijkheid van ambtshalve uitvoering van het bestuur. Bij last onder dwangsom wordt voorzien in de verbeurte van een dwangsom bij niet-uitvoering. Deze bestuursdwang en last onder dwangsom kunnen niet gelijktijdig worden toegepast ten aanzien van dezelfde persoon.
Het is raadzaam om onmiddellijk bijstand te zoeken ingeval van oplegging van een bestuurlijke herstelmaatregel. De (financiële) gevolgen van dergelijke maatregel kunnen heel ver gaan en de termijn om te ageren is bijzonder kort.
Trend
Door de invoering van de bestuurlijke handhaving wordt veel meer beboet dan vroeger. Waar vroeger de parketten van de Procureur des Konings niet in staat waren om alle inbreuken op vlak van milieu en stedenbouw te vervolgen, wordt nu een groot deel van de misdrijven afgehandeld door de administratie. Overtreders van de regels inzake stedenbouw en milieu ontspringen tegenwoordig dus niet meer zo gemakkelijk de dans…
Jan Opsommer
