Tomaten zijn hip. En terecht, ze zijn gezond en lekker en ze zijn beschikbaar in alle maten, kleuren en smaken. Momenteel staan de tuincentra vol met mooie, afgeharde planten. Ze staan vaak al in bloei en laten heel wat tuinliefhebbers zich verleiden tot het aankopen van één of meerdere planten, in de hoop binnen enkele maanden te kunnen genieten van een sappige blozende tomaat vol smaak.
Kwaliteitsvol plantgoed, een droge hete zomer en groene vingers zijn de ingrediënten voor een geslaagde tomatenoogst.
In ons klimaat is het succes van de buitenteelt van tomaten echter sterk afhankelijk van het weer. Tomaten hebben een grote behoefte aan warmte en houden niet van regenweer. We moeten dus maar hopen op een warme en droge zomer of op zijn minst zorgen voor een warme beschutte en liefst droge groeiplek. En als we de planten dan ook nog verzorgen zoals het hoort dan is de kans groot dat we binnen enkele maanden kunnen genieten van onze zelfgekweekte tomaatjes.
Achtergrond
De tomaat (Solanum lycopersicum) is een telg uit de familie van de nachtschadigen (Solanaceae), net zoals de aardappel, de aubergine en het inheemse onkruidgewas zwarte nachtschade. De oorspronkelijke tomatenplant is afkomstig uit de Zuid-Amerikaanse Andes. In het oorsprongsgebied komen heel veel verschillende soorten tomaat voor. De vruchten variëren in grootte van 1 cm tot 20 cm doorsnede, de vorm gaat van bolrond tot langwerpig en de kleur gaat van rood over bruin tot geel en groen. De moderne teeltwijze in serres en de wereldwijde handel zorgen ervoor dat tomaten het hele jaar rond te verkrijgen zijn in de winkels. Omdat tomaten vanwege hun oorsprong echt wel behoefte hebben aan warmte, is het voor de openluchtteelt heel erg belangrijk om niet te vroeg te starten. Pas vanaf half mei, de kans op vorst is dan nog heel klein, kunnen ze bij goede weersomstandigheden naar buiten.
Standplaats
Tomaten hebben een zeer zonnige en warme plaats nodig. De grond waarin ze geplant worden moet goed bemest zijn en voldoende humus bevatten. Een zware klei of leemgrond is beter geschikt dan een lichte zandgrond. Tomaten worden best op rijen geplant met een afstand in de rij van ongeveer 80 cm tussen de planten. Het is beter de planten ver genoeg van elkaar te planten. Op die manier kan de lucht gemakkelijker circuleren tussen de planten, waardoor het gewas sneller opdroogt en dus minder vatbaar is voor schimmelziekten. Een constructie (wat houten paaltjes en plastiekfolie zijn een goede basis) die ervoor zorgt dat de tomaten droog blijven bij regen is nog altijd de beste garantie op een geslaagde teelt.
De uitplant
Het plantgat moet voldoende ruim worden gemaakt, zodat de wortels gemakkelijk kunnen doorgroeien naar de omliggende bodem. Lang doorgeschoten tomatenplanten mogen iets dieper geplant worden. Typisch voor tomatenplanten is dat ze ook op de stengel wortels gaan vormen als deze onder de grond terecht komt. Vul het plantgat terug op en druk de grond lichtjes aan. Na het planten worden de plantjes flink met water aangegoten zodat de grond in het plantgat goed aansluit bij de wortelkluit van de tomatenplant. Heel belangrijk is een stevige steunstok voor de tomatenplant. Hiervoor kan men een stevige bamboestok gebruiken, waaraan de groeiende plant regelmatig wordt aangebonden. Doe dit stevig met bindbuis of ander grof touw, maar zorg ervoor dat het bindmateriaal de stengel niet afklemt. In de handel zijn speciale spiraalvormige klimstaven beschikbaar waaraan de groeiende planten omhoog geleid kunnen worden zonder ze vast te binden.
Water
Na de eerste gietbeurt, juist na het planten, hebben de tomatenplanten niet al te veel water nodig tot ze nieuwe wortels gevormd hebben en de groei zichtbaar op gang is gekomen. Vanaf dat moment hebben de planten steeds meer water nodig naarmate ze harder gaan groeien. In droge periodes moeten de opgroeiende planten regelmatig bijgegoten worden. Volwassen planten kan men nauwelijks te veel water geven, dus bij aanhoudende droogte is voldoende gieten goed. Om een te vochtig groeiklimaat te vermijden dient men steeds te gieten aan de voet van de plant en spaarzaam te zijn met water in koelere periodes.
Dieven
Bijna alle in de handel verkochte tomatensoorten worden met 1 tak opgekweekt (aperitieftomaatjes kunnen als struik gekweekt worden). Omdat tomaten van nature uitstruiken zullen we moeten ingrijpen en regelmatig de okselloten (scheuten die uit de oksel van de zijtak groeien) moeten verwijderen. Dit kan eenvoudig door ze gewoon uit te breken (laat ze niet te groot worden). Deze handeling noemt men dieven. Vanaf half augustus is de kans klein dat nieuw gevormde bloemen nog zullen uitgroeien tot vruchten en kan men de topscheut wegknippen.
